NFT Nedir? Dijital Mülkiyet ve NFT Trendlerine İlişkin Başlangıç Rehberi

Değiştirilemez tokenler (NFT’ler), dijital içerik doğrulama ve tokenize etme özellikleriyle öne çıkmakla kalmayıp, basit finansal araçların ötesine geçmiştir. Sanatçılar için bir tuval, koleksiyonerler için bir pazar yeri ve dijital dünyayı nasıl algıladığımızı ve onunla nasıl ilişki kurduğumuzu yeniden tanımlama potansiyeline sahip bir teknolojik yenilik hâline gelmiştir.

İster çalışmanızı sergilemek ve para kazanmak için yeni yollar arayan bir içerik üreticisi, ister dijital varlıkların potansiyelini keşfeden bir trader olun, bu kılavuz sizi NFT’lerin dünyasına kapsamlı bir keşfe çıkaracaktır. Burada, çeşitli NFT türlerini, popülerliklerini ve NFT’lerin sunduğu fırsatları ve zorlukları inceleyeceğiz.

NFT’ler Nedir?

NFT, mülkiyet ve özgünlük kanıtı olarak hizmet eden, türünün tek örneği olarak benzersiz bir şekilde tanımlanabilen bir dijital varlıktır. Blok zinciri teknolojisini kullandığından kökeni ve mülkiyet geçmişi şeffaftır ve herkes tarafından erişilebilir. Blok zincirinin değişmez yapısı, bu ayrıntıların blok zincirinin çalıştığı süre boyunca güvenli bir şekilde kaydedilmesini sağlar.

NFT’ler; sanatçıların, müzisyenlerin ve içerik oluşturucuların eserlerini tokenize ederek yeni para kazanma ve dağıtma yollarını keşfetmeleriyle sanat dünyasında ve ötesinde büyük bir ilgi görmüştür.

Ethereum blok zincirinden Bored Ape #7656 NFT’nin ayrıntıları. Kaynak Etherscan

Değiştirilemez bir varlığa somut bir örnek, arabanız olacaktır. Komşunuzla aynı marka ve modele sahip olabilirsiniz, ancak renk farklı olabilir ve plaka aracınıza özgüdür. Bu arabayı başka bir araba ile makul bir şekilde değiştiremezsiniz.

İtibari para gibi değiştirilebilir varlıklarda durum böyle değildir. Örneğin, 1 dolarlık bir banknot, mal ve hizmet karşılığında kullanılabilen diğer 1 dolarlık banknotlarla aynıdır.

2000’li yılların başında, Pokémon kart oyunu büyük bir hit hâline geldi. Japonya’da yaratılan oyun, o dönemde yetişen nesil için kültürel açıdan önemliydi. İlk baskı kartlar yalnızca sınırlı sayıda basıldığından bu kartların şu anki değeri oldukça yüksektir ve aşağıdaki gibi daha nadir bulunan kartlar 420.000 dolara satılmaktadır.

Takas kartları dünyasının en değerli parçalarından biri olarak kabul edilen bir Pokémon kartı: Yukarıda görülen kart, 1999 Pokémon temel setine ait gölgesiz ilk baskı holo Charizard #4’tür. Kaynak: PSA

NFT’ler, özellikle de dijital koleksiyon ögelerini tasvir edenler, geleneksel takas kartlarıyla paralellik göstermektedir. Temel ayrım, bu dijital ögelerin sahipliğini doğrulamak için blok zinciri teknolojisinin kullanıldığı dijital ortamda yatmaktadır.

NFT’lerin İşleyişi Nasıldır?

NFT oluşturma süreci “mint etmek” olarak ifade edilir ve blok zincirinde bir tokenin çıkarılmasıdır. NFT’ler mint edilirken kullanıcılar akıllı sözleşmedeki kodla etkileşime girerek blok zincirinde işlemin başlatıldığı herkese açık adrese bağlı yeni bir token oluşturur. Blok zincirinde token özelliklerini ve ilişkili adresi içeren yeni bir blok kaydedildiğinden bu, doğrulanabilir mülkiyet oluşturur. Temelde, herkese açık adrese bağlı özel anahtarlara sahip olmak NFT’nin mülkiyetini doğrular.

Ardından NFT’ler OKX NFT Pazar Yeri, OpenSea veya LooksRare gibi özel pazar yerlerinde alınıp satılabilir. Ethereum tabanlı platformlar, Ethereum’un NFT ekosisteminde öncü bir çerçeve olan ERC-721 token standardını sunması nedeniyle NFT işlemlerinde hakim konumdadır.

Ethereum, NFT işlem hacmini domine etmektedir. Kaynak: The Block

ERC-721 Standardı Nedir?

ERC, Ethereum Yorum Talebi anlamına gelmektedir. ERC’ler, bir akıllı sözleşmenin izleyeceği parametreleri tanımlayan kural setleridir. Ethereum blok zincirindeki değiştirilebilir tokenler, ERC-20 token standardını kullanır. Örnek olarak Tether (USDT), USD Coin USDC, Chainlink (LINK) ve Shiba Inu (SHIB) sayılabilir.

Öte yandan, çoğu değiştirilemez token (NFT), farklı işlevler sağlayan ERC-721 standardını kullanır. ERC-20 tokenleri değiştirilebilir, bölünebilir ve tipik olarak takas edilebilir varlıklar için kullanılırken, ERC-721 tokenleri değiştirilemez, bölünemez ve blok zinciri üzerindeki benzersiz, farklı varlıkların mülkiyetini temsil etmek için tasarlanmıştır.

NFT Türleri

NFT’ler, teknolojinin ilk ortaya çıkışından bu yana birçok şekil almıştır. Örneklere bir göz atalım:

Dijital Sanat

2007’den beri her gün bir dijital sanat eseri üreten sanatçı Beeple, çalışmalarını NFT’ler aracılığıyla paraya çevirdi. Kaynak: Beeple

Yıllardır dijital sanatçılar ekonomik zorluklarla karşı karşıya kalmış ve yaratıcı çalışmalarını sürdürebilmek için büyük ölçüde siparişlere bağımlı kalmıştır. Çevrim içi kopyalamanın yaygınlığı, dijital sanat eserlerine doğru şekilde atıfta bulunulmasını sıklıkla zorlaştırır. NFT sanatı, dijital sanatçıların eserlerinden para kazanmaları için bir çözüm sunarak, NFT’leri kendi oluşturdukları özel bir kitleye satmalarına olanak tanıyor. Bu süreç sayesinde sanatçılar, eserlerini satın alan kişilerin herkese açık adreslerini görebilirken, eser sahipleri de blok zinciri teknolojisi sayesinde orijinal sanatçıya ait özgün bir sanat eserine sahip olduklarını gösterebilmektedir.

Dijital Koleksiyon Ögeleri

Şimdiye kadar kaydedilen en yüksek NFT satışları arasında yer alan CryptoPunk #5822, 12 Şubat 2022’deki satışı sırasında 23,7 milyon dolara eşdeğer 8.000 ETH getirmiştir. Kaynak: CryptoPunks

Hacim açısından dijital koleksiyon ögeleri, özellikle profil resmi (PFP) koleksiyonlarıyla popülerlik kazanarak en fazla ilgi gören kategori hâline gelmiştir. Buna, 10.000 benzersiz 24x24 piksel sanat karakterinden oluşan CryptoPunks örnek olarak verilebilir. Her bir CryptoPunk görseli algoritmik olarak oluşturulmuştur. Bu da görselleri NFT alanındaki en erken jeneratif sanat örneklerinden biri hâline getirmiştir.

Dijital koleksiyon ögeleri, uyumlu bir proje tasarımını ve tek bir akıllı sözleşmeyi paylaşır. Bununla birlikte, bir koleksiyon içindeki münferit NFT’ler farklı özelliklere sahiptir ve bu da nadirlik derecelerinin değişmesine katkıda bulunur. CryptoPunks’ın başarısı, 10.000 parçalık koleksiyonlar içeren çok sayıda NFT koleksiyonu proje lansmanının önünü açtı. Birçoğu CryptoPunks’ın yarattığı coşkuyu kopyalamakta yetersiz kalsa da, Bored Ape Yacht Club gibi birkaçı karşılaştırılabilir bir başarı elde etti.

Tweet’ler

Kaynak: OpenSea

Twitter’ın (şimdi X) kurucu ortağı ve eski CEO’su Jack Dorsey, ilk tweet’ini NFT dijital koleksiyon ögesi olarak 2,9 milyon dolara sattı. Mart 2006’da atılan tweet’te “just setting up my twttr.” yazıyordu. Blockchain projesi Bridge Oracle’ın CEO’su Sina Estavi tarafından 22 Mart 2021 tarihinde satın alındı.

Oyun Ögeleri

Oyun içi varlıklar ve karakterler NFT olarak tokenize edilebilir. Oyuncular bu varlıkları oyun içinde veya harici pazar yerlerinde satın alabilir, satabilir ve takas edebilirler. Oyun içi NFT’lerin bir örneği popüler blok zinciri tabanlı oyun Axie Infinity’de bulunabilir. Axie Infinity’de oyuncular, her biri Ethereum blok zincirinde bir NFT olarak temsil edilen Axies olarak bilinen fantastik yaratıkları edinebilir, alıp satabilir ve bunlarla savaşabilir.

Sanal Gayrimenkul

Oyun içi ögelere benzer şekilde, bazı blok zinciri tabanlı oyunlar sanal gayrimenkul kavramını NFT’ler olarak tanıtıyor. Oyuncular, oyun dünyasında sanal arazi parsellerine sahip olabilir ve mülkiyet detayları blok zincirine kaydedilir. Bu, kullanıcıların sanal varlıklarını geliştirmesine, bundan para kazanmasına ve çeşitli etkinliklere katılmasına olanak tanır. Decentraland, kullanıcıların Ethereum blok zincirinde NFT olarak temsil edilen sanal arazileri satın alabileceği, satabileceği ve keşfedebileceği dikkate değer bir örnektir.

Müzik

Müzisyenler müziklerini veya ilgili varlıklarını tokenize ederek hayranların sanatçının eserlerine ait benzersiz bir parçaya sahip olmasını sağlayabilir. Buna ses dosyaları, konser biletleri veya özel sürümler dâhil olabilir. Kings of Leon’un “When You See Yourself” albümünün Mart 2021’de NFT olarak yayınlanması buna bir örnektir.

Alan Adları

NFT’ler blok zinciri platformlarında dijital alan adlarının mülkiyetini de temsil edebilir. Kullanıcılar bu alan adlarını benzersiz dijital varlıklar olarak satın alabilir ve satabilir. Ethereum blok zinciri üzerine inşa edilmiş merkeziyetsiz bir alan adı sistemi olan Ethereum Name Service (ENS) buna bir örnektir. ENS, kullanıcıların “.eth,” ile biten alan adlarını kaydetmelerini ve yönetmelerini sağlayarak cüzdan adresleri, merkeziyetsiz web siteleri ve merkeziyetsiz uygulamalar (DApp’ler) gibi çeşitli Ethereum tabanlı kaynaklarla etkileşimi basitleştirir.

Likidite Sağlayıcı Tokenleri

Merkeziyetsiz borsa Uniswap, kullanıcıların belirli bir fiyat aralığında bir NFT mint ederek likidite pozisyonlarını yoğunlaştırmalarına olanak tanır. Kullanıcılar ERC-20 tokenlerini eşleştirerek borsaya likidite sağlayabilir ve karşılığında pozisyonu temsil eden bir NFT alabilir.

NFT’ler Neden Popüler?

NFT’ler çeşitli nedenlerle geniş çapta popülerlik kazanmış ve ana akımın ilgisini toplamıştır.

• Kıtlık ve dijital mülkiyet: NFT’ler benzersiz ve sınırlı dijital varlıklar yaratarak dijital alana kıtlık kavramını getirmektedir. Dijital içeriğin sıklıkla kopyalanabilir olduğu bir dünyada, NFT’ler dijital alanda mülkiyet ve benzersizlik oluşturmanın yeni bir yolunu sunuyor.

• Yeni gelir akışları: NFT’ler; müzisyenler, oyun geliştiricileri ve içerik üreticileri dâhil olmak üzere içerik oluşturucuların gelir elde edebileceği yeni yollar sunar. İçerik oluşturucular, çalışmalarını tokenleştirerek küresel bir kitleye ulaşabilir ve satış ve telif hakları yoluyla gelir elde edebilirler.

• Ünlülerin ve markaların katılımı: Snoop Dogg, Paris Hilton ve Justin Bieber gibi ünlülerin yanı sıra tanınmış markalar da NFT alanına girerek ana akımın dikkatini çekmiştir. Bu kişilerin onayları ve iş birlikleri, NFT’lerin genel popülaritesini ve kültürel önemini artırmada çok önemli bir rol oynamaktadır.

• Topluluk ve kimlik: NFT’ler, ortak ilgi alanları, koleksiyonlar ve projeler etrafında dinamik toplulukların oluşmasını sağlar. Kullanıcılar, bu dijital topluluklarda aidiyet ve ortak kimlik duygusunu teşvik ederek ortak bir zemin bulur. Koleksiyon ögeleri ve sanal gayrimenkuller gibi benzersiz dijital varlıklara sahip olmak da daha geniş NFT ekosistemi içinde farklı bir dijital kimliğin oluşmasına katkıda bulunur.

Ocak 2021’de 63 milyon dolar olan aylık NFT işlem hacmi, sadece bir yıl içinde düzenli olarak milyarlar seviyesine ulaştı. Kaynak: Footprint Analytics

En Popüler NFT Projeleri

CryptoPunks

CryptoPunks, Ethereum blok zincirindeki en eski NFT koleksiyonlarından biridir. Her biri saç stilleri, aksesuarlar ve yüz ifadeleri gibi farklı özelliklere sahip 10.000 benzersiz 24x24 piksel sanat karakterinden oluşmaktadır. Başlangıçta herkese açık olan bu dijital karakterleri kullanıcılar talep edebiliyordu. Böylece proje, NFT dağıtımına ilişkin ilk deneylerden biri oldu.

Başlangıçta ücretsiz olarak dağıtılmasına rağmen, CryptoPunks zaman içinde önemli bir değer ve tanınırlık kazanarak NFT piyasasında oldukça rağbet görmeye başladı. İkincil piyasada bir CryptoPunk NFT’nin ortalama fiyatı 2017’de 50 ila 150 dolar arasında değişiyordu. Bununla birlikte, beş yıllık bir süre içinde, ortalama maliyet NFT başına 200.000 doların üzerine çıktı.

CryptoPunk #3100. Kaynak OKX NFT Pazar Yeri

Göreceli belirsizlikten çıkarak CryptoPunks, 2021’in başında çok sayıda yüksek değerli satışla dikkatleri üzerine çekerek NFT alım satımlarında bir artışı tetikledi. Ana akım popülerliğe ulaşan en eski koleksiyonlardan biri olan CryptoPunks, NFT piyasasının gidişatını şekillendirmede önemli bir rol oynadı.

Bored Ape Yacht Club

Bored Ape Yacht Club (BAYC), insan benzeri maymunların elle çizilmiş sanat eserleriyle tanınan, önde gelen bir NFT koleksiyonu ve topluluğudur. Bored Ape NFT’lerinden her biri belirli bir maymun karakterinin mülkiyetini temsil eder ve bunlardan birine sahip olmak, özel Bored Ape Yacht Club topluluğuna erişim sağlar. BAYC, üyelerinin topluluk içinde gerçekleştirdiği sosyal faaliyetler, etkinlikler ve iş birlikleriyle önemli bir popülerlik kazanmıştır. Proje, profil fotoğrafı (PFP) NFT’leri gibi daha geniş çaplı bir trende ve NFT alanındaki dijital koleksiyon ögelerinin yükselişine katkıda bulunmuştur.

Bored Ape #528, nadir bulunan altın kürk özelliğini sergiliyor. Kaynak: BAYC

BAYC’nin arkasındaki kuruluş olan Yuga Labs, airdrop yoluyla ek NFT’ler dağıtarak ve NFT sahiplerinin talep edebileceği ApeCoin (APE) tokenini tanıtarak NFT sahiplerini ödüllendirmiştir.

Pudgy Penguins

Pudgy Penguins, 8.888 sevimli ve tombul karikatür penguenden oluşan bir koleksiyondur. Her penguen, benzersizliklerine katkıda bulunan gömlekler, şapkalar, gözlükler ve arka planlar gibi nadir özelliklere sahiptir. NFT sahipleri, projeyle ilişkili özel avantajlardan, deneyimlerden ve fikri mülkiyet lisanslama fırsatlarından yararlanmaktadır.

Pudgy Penguin #4829. Kaynak: OKX NFT Pazar Yeri

Luca Netz’in liderliğinde, Pudgy Penguins önemli gelişmeler kaydetti; bunlar arasında Walmart’ta fiziksel oyuncaklar için lisans anlaşmaları, 2022 Noel sezonunda popülerliğindeki patlama ve 1kx liderliğindeki 9 milyon dolarlık tohum yatırımı turu yer alıyor.

Azuki

CryptoPunks ve BAYC ile benzer seviyelere yükselen bir diğer NFT koleksiyonu ise Azuki’dir. Anime tarzındaki bu koleksiyon, 10 ETH taban fiyatına en hızlı ulaşan koleksiyonlardan biri oldu ve bu rakama bir aydan kısa bir süre içinde ulaştı.

Azuki’nin anime estetiği, yeni bir avatar dijital koleksiyon dalgasına ilham verdi. Kaynak: Azuki #5728

BAYC’nin yaklaşımını izleyen Azuki sahipleri, bir takdir göstergesi olarak airdrop’lar aldı ve ekip, koleksiyonun değerini daha da artırabilecek yeni yenilikler duyurdu.

Art Blocks

Jeneratif sanat platformu Art Blocks, algoritmik sanat NFT’lerine öncülük etmiştir. Birçok jeneratif sanatçı, platformu kendi sanat projelerini başlatmak için kullanmış, alıcı ise sanatçının tasarımına dayalı benzersiz ve rastgele bir dijital sanat eseri almıştır.

Snowfro tarafından hazırlanan Chromie Squiggles, Art Blocks platformunda üretilen ilk NFT koleksiyonu oldu. Kaynak: Chromie Squiggle #9

Art Blocks’un kümülatif işlem hacmi 1,6 milyar doların üzerindedir, bu da onu bugüne kadarki en başarılı dijital sanat platformlarından biri hâline getirmiştir.

NFT’lere Yönelik Eleştiriler

NFT’ler geniş çapta popülerlik kazanmış ve benimsenmiş olsa da, eleştirilerden ve endişelerden muaf değildir. NFT alanında çevresel etki, piyasa oynaklığı ve dolandırıcılık potansiyeli ile ilgili birkaç önemli konu gündemde yerini almaktadır.

• Çevresel kaygılar: NFT’lere yönelik en büyük eleştirilerden biri, özellikle İş Kanıtı (PoW) fikir birliği mekanizması kullanan blok zinciri ağları söz konusu olduğunda, çevresel etkileridir. PoW blok zincirlerinin işlemleri karmaşık matematiksel bulmacalarla doğrulama sürecinden kaynaklanan enerji tüketimi, çevresel sürdürülebilirlik endişelerini artırmıştır. Eleştirmenler, bazı NFT işlemleriyle ilişkili karbon ayak izinin, blok zinciri teknolojisiyle ilişkili genel karbon emisyonlarına katkıda bulunduğunu savunmaktadır.

• Piyasa oynaklığı ve spekülasyon: NFT piyasası hızlı fiyat oynaklıkları ve spekülatif davranışlarla tanınır. Eleştirmenler, NFT’lerin spekülatif doğasıyla ilgili endişelerini dile getirerek piyasa balonlarına benzetiyor. Şişirilmiş fiyatlar, ani değer düşüşleri ve piyasa manipülasyonu ile ilgili yaşanan örnekler, NFT’lerin finansal açıdan uzun vadeli uygulanabilirliği ve istikrarı konusunda şüpheciliğe yol açmıştır.

• Düzenleme eksikliği ve dolandırıcılık riskleri: NFT işlemlerinin merkeziyetsiz olması ve genellikle takma isimle gerçekleştirilmesi, dolandırıcılık ihtimalleri ve düzenleyici gözetimin eksikliği konusunda endişelere neden olmuştur. NFT alanındaki yetkisiz satışlar, fikri mülkiyet anlaşmazlıkları ve yanıltıcı uygulamalar, hem NFT yaratıcılarını hem de alıcılarını korumak için daha fazla düzenleme çağrılarına yol açmıştır. Standartlaştırılmış sektör uygulamalarının ve net yasal çerçevelerin olmaması, piyasadaki belirsizliklere katkıda bulunmaktadır.

• Erişilebilirlik ve Ayrıcalıklılık: Bazı eleştirmenler, NFT’lerin ayrıcalıklı bir alan yarattığını ve dijital varlıklara sahip olmanın genellikle finansal güçle bağlantılı olması nedeniyle dijital uçuruma katkıda bulunabileceğini savunmaktadır. Belirli platformlarda NFT’lerin mint edilmesi, satın alınması ve satılmasıyla ilişkili yüksek işlem ücretleri, daha küçük bütçeli içerik oluşturucular ve koleksiyoncular için erişilebilirliği sınırlayabilir ve farklı seslerin NFT ekosistemine katılmasını engelleyebilir.

• Kalıcılık ve depolama zorlukları: Blok zinciri teknolojisiyle ilişkilendirilen değişmezlik kavramına rağmen, NFT’lerin uzun vadeli muhafazasında zorluklarla karşılaşılmaktadır. İlişkili içeriği depolamak için harici platformlara ve dosya barındırma hizmetlerine olan bağımlılık, NFT bağlantılı dijital varlıkların zaman içindeki dayanıklılığı ve erişilebilirliği hakkında soru işaretleri doğurmaktadır.

Sonuç

NFT alanına yakından bakıldığında, bu teknolojinin yalnızca mülkiyet veya ekonomiyle sınırlı olmadığı; özgünlük, yaratıcılık ve dijital dünyanın demokratikleşmesi üzerine tartışmaları ateşleyen kültürel bir fenomen olduğu görülmektedir. Blok zinciri teknolojisi ile sanatsal ifadenin kesişimi, hem yaratıcılar hem de koleksiyoncular için yeni olanaklar doğurmuştur. Ancak, NFT alanına dikkatle yaklaşmak çok önemlidir. Yenilik ve iş birliği potansiyeli çok büyük olsa da, çevresel kaygılardan piyasa oynaklığına ve dolandırıcılığa kadar uzanan zorluklar da bir o kadar büyüktür.

İster eserlerini sergilemek için yeni yollar keşfeden bir sanatçı, ister benzersiz bir dijital varlık arayan bir koleksiyoncu veya dinamik pazarda gezinen bir trader olun, NFT dünyası sizi kültürel bir değişimin parçası olmaya davet ediyor. Teknoloji geliştikçe ve topluluk büyüdükçe, NFT’lerin potansiyelini açığa çıkarmak ve dijital alanla etkileşim kurulabilecek yeni kullanım alanlarını keşfetmek için büyük bir fırsat doğmaktadır.